بانکداری اجتماعی چیست؟

بانک‌های اجتماعی در لغت به معنی بانک‌هایی با وجدان تعریف شده اند. این بانکها روی فعالیت‌های اجتماعی، فراهم کردن فرصت‌هایی برای محرومان، حمایت‌های اجتماعی، حفظ محیط‌زیست و رعایت اصول اخلاقی تمرکز کرده‌اند. این بانک‌ها تلاش می‌کنند در فعالیت‌هایی سرمایه‌گذاری کنند که موجب بهبود شرایط کل جامعه می‌گردد و به دنبال ایجاد انتفاع برای عده معدودی از افراد جامعه نیستند. این امر بدین معنی است که تصمیم‌گیری بانکهای اجتماعی با بررسی ثبات اجتماعی و اقتصادی جامعه انجام می‌گردد. سرمایه گذاری‌های باثبات و روش‌های وام دهی از جمله مواردی هستند که این بانک‌ها به کار می‌گیرند و بوسیله آن موجب ایجاد کیفیت بهتری از زندگی برای بیشترین افراد جامعه می‌شوند.

تفاوت عمده میان بانک‌های معمولی و بانک‌های اجتماعی در این است که وقتی بانک‌های معمولی به دنبال حداکثر کردن سود خود هستند، بانک‌های اجتماعی در سه بعد سود، مردم و محیط زیست عمل می‌کنند. بانک‌های اجتماعی در عین حال که به کسب سود اهمیت می‌دهند، بصورت موازی به ارتقای شرایط اجتماعی و محیط زیست نیز اهمیت می‌دهند. به عبارت دیگر بانک‌های اجتماعی هنگام قرض دادن وجوه یا هر هدف دیگری که دارند، سه بعد، سود، مردم و محیط زیست را درنظر می‌گیرند. بانکهای اجتماعی در اروپا با توجه به مسئولیت اجتماعی خود تسهیلاتی با نرخ سود پایین‌تر از بانکهای عادی اعطا می‌کنند و به افراد و پروژه‌هایی که موجب ارتقای شرایط جامعه می‌شوند، وجوهی اهدا می‌کنند. بانکداری اجتماعی فصل نوینی از بانکداری است که راهنمای همه بانکداران برای اخذ تصمیماتی است که اهداف اقتصادی و اجتماعی را به‌ هم گره می‌زند. بانکداری اجتماعی معرف آن دسته از فعالیت‌ها، محصولات و خدمات بانکی است که به توسعه اجتماعی و انسانی امروز و فردای جامعه کمک می‌کند. در بانکداری اجتماعی در عین حالی که پاسخگویی به نیازهای واقعی امروز مد نظر است به پایداری و دوام اجتماعی، فرهنگی و زیست بوم جامعه نیز توجه می‌شود.

در بانکداری اجتماعی هر فعالیتی که از سوی بانک‌ها انجام می‌پذیرد بر پایه خلق بازدهی چندگانه است؛ یعنی بازدهی که در آن سود حاصل از فعالیت‌ها و مبادلات پولی نه هدف نهایی، بلکه لازمه‌ای برای رسیدن به مقاصدی بالاتر است؛ مقصدی که تعهد ما به محیط و پیرامون و جهان ماست و سود بالاتر تنها به ما این انعطاف‌پذیری را می‌بخشد که بر سر آن هدف والا بمانیم. بانکداری اجتماعی افق تازه‌ای برای تحقق عدالت اجتماعی است؛ بانک‌هایی که از این منظر به کار بانکداری می‌پردازند به مسوولیت خود در قبال پول و سود آوری آگاهانه می‌نگرند. در واقع بانکداری اجتماعی برای بانک‌هایی که با تصمیمات و رفتارهای اشتباه خود به منافع جامعه آسیب زده و اعتماد اجتماعی را سلب می‌کنند به مثابه یک عامل بازدارنده عمل می‌کند. در واقع بانکداری اجتماعی یک مسیر ارزش محور بانکداری را تشریح می‌کند که علاوه بر تاثیرات مثبت اجتماعی و زیست محیطی، ثبات اقتصادی را در دل خود دارد.

تاریخچه بانکداری اجتماعی

هرچند بانکداری اجتماعی سابقه طولانی و موفقی داشته است، ولی هیچگاه تا این حد مهم و مورد توجه نبوده است. پس از مواجهه با بحران اقتصادی اخیر و عوارض ناشی از آن این موضوع اهمیت بیشتری پیدا کرد. بیشتر بانکهای اجتماعی از این بحران اقتصادی خارج شدند. این بانکها نه تنها از این بحران آسیب ندیدند بلکه نسبت به قبل از بحران اقتصادی قوی‌تر و بزرگتر شدند. در فاصله سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۰ بانکهای اجتماعی با داشتن نرخ رشد سالانه بیش از ۳۰درصد، از موفق ترین بانک‌های دنیا بوده‌اند، در حالیکه در این دوره بیشتر بانک‌ها بخاطر بحران اقتصادی جهان، دچار مشکلات عدیده‌ای شده بودند. در این دوره ۷میلیون آمریکایی و ۲ میلیون اروپایی شغل خود را از دست دادند و حدود ۱۰ میلیون نفر از نظر اقتصادی زیر خط فقر قرار گرفتند. در این دوره بسیاری از خانواده‌ها خانه‌هایشان و بسیاری از افراد پس‌اندازهایشان را از دست دادند. بازسازی جهانی تاثیرات بحران سالها بطول می‌انجامد. در نتیجه بحران اقتصادی مشخص گردید که بانکداری اجتماعی و بطورکلی تامین مالی اجتماعی به رویکرد مهمی‌در میان مشتریان اروپایی مبدل شده است. در واقع بانکهای اجتماعی اروپا برندگان بزرگ بحران بودند. این بانک‌ها در طول سالهای ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۰، دارایی خود را دوبرابر کردند. رویکرد بانکداری اجتماعی، خواستار تغییرات بنیادین در اصول سیستم بانکداری نیست، بلکه بانکداری اجتماعی برخی از ویژگیهای مهم و مطرح سیستم بانکی را ارتقا می‌دهد و همانطور که اشاره شد نقطه تمرکز آن فقط سود نیست بلکه تمرکز آن روی سه بخش سود، مردم و محیط زیست است.

ویژگی‌های بانک‌های اجتماعی:

۱- مسئولیت پذیری: بانک‌های اجتماعی مشتریان خود را می‌شناسند. آنها به مسئولیت متقابل اهمیت می‌دهند و از وام گیرندگان انتظار دارند تسهیلات دریافتی را درجهت بهبود شرایط اجتماعی استفاده کنند. بانکداران اجتماعی می‌خواهند وجوهشان بصورت عقلانی و اخلاقی سرمایه گذاری شود.

۲- شفافیت: برخلاف بسیاری از بانک‌های معمولی و تجاری، بانک‌های اجتماعی می‌دانند که وجوهی که به مشتریان خود وام می‌دهند، در چه مسیری استفاده می‌شود. آنها به دنبال تاثیرگذاری سرمایه‌گذاری خود روی بخش بزرگتری از جامعه هستند. از جمله موارد سرمایه‌گذاری بانکهای اجتماعی می‌توان به سرمایه‌گذاری در زمینه‌هایی که به حفاظت محیط زیست کمک می‌کند، ارتقای سطح زندگی آحاد جامعه، ایجاد زمینه زندگی بهتر برای تمام اقشارجامعه و … است. بانک‌های اجتماعی خدمات کاملی برای حساب سپرده گذاران خود ایجاد می‌کنند تا چگونگی ارائه تسهیلات از محل سپرده‌های آنان مشخص باشد. این امر بدین معنی است که سپرده‌گذاران نه تنها سود کسب می‌کنند بلکه نحوه بکارگیری وجوه خود تا زمانی که در این بانکها حساب دارند را می‌دانند.

۳- ثبات و پایداری: در حالیکه بیشتر بانک‌های عادی روی سود در دوره‌های کوتاه مدت متمرکز شده اند، بانک‌های اجتماعی بر خلاف این امر روی سودهای بلندمدت تمرکز کرده اند. توسعه اجتماعی، زیست محیطی، فردی و سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های کوچک که اثرات مثبت اجتماعی آن مشخص است، از اهداف بانکداری اجتماعی است.

بطور خلاصه هدف بانک‌های اجتماعی، تحقق مسئولیت‌پذیری، شفافیت و ثبات است. این بانک‌ها اثرات بلندمدت پول روی محیط زیست و جامعه را بررسی می‌کنند.

برگرفته از عصر بانک