:::ذبیح الله نادری:::
خلاصه: وجود بازار بزرگ و ۱۴۰ میلیون نفری فدراسیون روسیه در شمال کشورمان، در حقیقت یک فرصت مناسب برای کالاهای تولیدی ایرانی است که بتوانند با صادرات به این کشور، مسیری مطمئن و تجارتی مداوم برای خود ایجاد نمایند. تجار و شرکتهائی که بدنبال صادرات به روسیه می باشند عمدتا با ابهاماتی مواجهند که در نتیجه، از ورود به این بازار هراس داشته یا ملاحظات بسیاری را در نظر دارند. در این نوشتار و بر اساس تجربیات کاری و حرفه ای بر آن هستیم تا شکل مناسبی از تجارت با روسیه را تشریح کرده و اطلاعات میدانی را در اختیار علاقمندان قرار دهیم.
مسائلی همچون احساس نگرانی از پیچیده بودن فعالیت تجاری در روسیه، تصور وجود مافیای اقتصادی و تجاری در این بازار و عدم اطمینان به تجار و شرکتهای روس، همواره باعث مشغولیت ذهنی ایرانیان شده است؛ در حالیکه بازرگانان دیگر کشورها مانند افغانها، ترکها، آذریها، تاجیکها و حتی اروپائیها در روسیه به فعالیتهای تجاری مشغول بوده و با شناختی که از محیط داشته و تسلط به زبان محل، توانسته اند جایگاه شایسته ای برای خود و هم وطنانشان کسب نموده و تولیدات بومی کشور متبوع خود را به روسیه صادر نمایند. سوال اینجاست که با فرض وجود این مسائل، چرا دیگران می توانند قدرتمندانه فعالیت های بازرگانی در این کشور داشته باشند ولی ایرانیان با صدها سال ارتباط، از ورود به این بازار هراس داشته و عطایش را به لقایش ببخشند. در حقیقت، عدم توجه به قوانین تجارب بین الملل و فرهنگ غالب و بومی شرکتهای تجاری و مصرف کنندگان روسیه، باعث بروز مشکلاتی خواهد شد که در نتیجه، شرکتهای ایرانی بهانه ایجاد این مسائل را نه در عدم آشنائی خود با بازار و الزامات آن، بلکه در دلایل ماهوی و خارج از کنترل انسان جستجو می کنند.
ورود و فعالیت در بازار روسیه، نیازمند الزاماتی می باشد که شرکتهای ایرانی قبل از هر گونه اقدامی باید در فکر فراهم سازی این ابزارها بوده و بر آن اساس، اطمینان داشته باشند که می توانند کسب و کار مطمئنی را پایه ریزی کنند. این الزامات و ابزارها شامل موارد زیر می باشند:
– اولین قدم، تغییر در نگرش نسبت به بازار روسیه می باشد. ذائقه مردم روسیه طی سالهای پس از فروپاشی و فعالیت شرکتهای چند ملیتی خارجی، کاملا تغییر یافته و تقاضای کالای باکیفیت و استاندارد می نماید. نباید انتظار داشت که کالای حتی با کیفیت متوسط در بازار روسیه بخصوص بازار مصرفی و بزرگ مسکو با اقبال و تقاضای مردم بعنوان مصرف کنندگان اصلی مواجه شود. مجموع تجارت خارجی این کشور بالغ بر ۸۰۰ میلیارد دلار در سال می شود که نزدیک به نیمی از این رقم مربوط به واردات است. کالاهای مصرفی، مواد غذائی، محصولات کشاورزی و مصالح ساختمانی از جمله چهار گروه اصلی کالائی هستند که در جمهوری اسلامی ایران به وفور و با مقیاس وسیع تولید می شوند و مورد تقاضای بازار روسیه در سطح گسترده می باشند ولی متاسفانه کالاهای ایرانی صادراتی به این کشور کمتر از یک درصد میزان واردات روسیه را تشکیل می دهند. شاید بتوان اصلی ترین دلیل را عدم توجه صادرکنندگان به کیفیت محصولات، در زمان ورود به بازار مصرف روسیه دانست.
– مناسبتر آن است که کالای صادراتی و عواید حاصل از صادرات در اختیار و کنترل شرکت صادرکننده بوده و حتی الامکان از ورود واسطه های مختلف به چرخه تولید تا بازار مصرف پرهیز شود. بدین منظور توصیه می گردد که شرکتهای ایرانی با ثبت یک شرکت روس و مقیم نمودن یکی از افراد معتمد و آشنا به تجارت بین الملل، نسبت به واردات کالا از جمهوری اسلامی ایران اقدام نمایند. این امر چندین حُسن دارد: پول حاصل از فروش محصول با ورود به حسابهای بانکی این شرکت، در اختیار کامل مدیران ایرانی قرار دارد. کنترل فعالیت شرکت نسبت به کارکنان، خریداران، قراردادهای فروش، قوانین وارداتی، گمرک و ترخیص کالا، انبار سازی و توزیع، در یَد مدیر شرکت قرار داشته و این امر به افراد ثالث سپرده نمی شود. مشاهده شده است که افرادی در این گردونه، خارج از عرف و انتظار عمل نموده و باعث مشکلاتی برای طرفهای ایرانی شده اند. هزینه ثبت شرکت در مسکو، بین هزار تا سه هزار دلار می باشد که لازم است توسط یک شرکت حقوقی یا وکیل مسلط به قوانین ثبت شرکت انجام شود.
– وجود یک دفتر کاری برای فعالیت اقتصادی در بازار، متناسب با حوزه فعالیت و میزان سرمایه در گردش شرکت، از لازمه های دیگر تجارت در مسکو می باشد. اجاره یک دفتر کوچک در این شهر از دو هزار دلار به بالا هزینه خواهد داشت که میزان آن بستگی به محل اجاره و امکانات موجود دارد.
– بدلیل عدم تسلط غالب شرکتها و تجار روس به زبان فارسی یا انگلیسی، نیاز است از خدمات یک نفر مترجم زبان روسی از ابتدای فعالیت در روسیه بهره برده شود. در حقیقت بازوی مهم و حیاتی فعالیت تجاری در روسیه، آشنائی به زبان روسی است که با استخدام یک مترجم تمام وقت در شرکت ثبت شده در روسیه، انجام می شود. بدیهی است اتکا به زبان انگلیسی و یا عدم توجه به استخدام تمام وقت یک مترجم با استدلال هزینه بالای این امر، مشکلاتی را بدنبال دارد که هزینه های بعدی آن به مراتب از حق الزحمه استخدام مترجم بیشتر می شود.
– بدلیل محدود بودن صادرات کالا از ایران به روسیه، بیشتر شرکتها و مصرف کنندگان روسی با کالاهای با برند ایرانی آشنا نمی باشند. اجاره یک انبار مناسب برای نگهداری کالا و سپس بازاریابی و فروش محصولات ایرانی به خریداران روس، بسیار کمک کننده است. کالاهای فاسد نشدنی مانند لوازم مصرفی و مصالح ساختمانی خواهند توانست با این روش، به بالاترین قیمت به فروش برسند. بدیهی است برای کالاهای فاسدشدنی مانند محصولات کشاورزی، در اختیار داشتن سردخانه مجهز و مدرن که امکان نگهداری به مدت چند هفته و حتی چندماه را داشته باشند، کمک بسیاری به فروش در زمان مناسب و قیمت منطقی خواهد نمود. احداث یا اجاره انبار و سردخانه در خارج از محدوده شهر مسکو یا سرمایه گذاری در یکی دیگر از شهرهای نزدیک به بازار مسکو، اقدامی معقول خواهد بود.
– مسکو از گرانترین شهرهای دنیا است و لذا هزینه های زندگی بسیار بالاست. تجار ایرانی اگر با بررسی حوزه کاری و میزان سرمایه گذاری، محلی برای نگهداری کالای خود در یکی از شهرهای دیگر روسیه در نظر گرفته و این محل را بعنوان مرکز اصلی فعالیت خود در نظر بگیرند، هزینه های فوق الذکر را به نصف تا یک سوم کاهش خواهند داد. در این ارتباط، به همکاریهای منطقه ای بین جمهوریها یا استانهای روسیه و طرفهای ایرانی اشاره می شود. استانداران و اتاقهای بازرگانی دو منطقه از کشورهای جمهوری اسلامی ایران و روسیه، دارای تفاهم نامه های همکاری می باشند که به تجار و شرکتهای طرف مقابل، امتیازاتی را ارائه می نمایند. دریافت این اطلاعات از طرف ایرانی، خواهد توانست که فعالیت تجاری یک شرکت را در این قالب تعریف نموده و از حمایتهای دولتی در طرفین مسیر منتفع نماید.
– ایجاد یک رابطه شراکت بین شرکتهای ایرانی و روس به منظور تجارت یک کالا یا مجموعه ای از کالاهای تولیدی ایرانی، علاوه بر ایجاد اطمینان نسبت به فروش کالا با بالاترین قیمت، باعث خواهد شد که از امکانات و ارتباطات طرف مقابل استفاده شده و بهترین تصمیمات اتخاذ گردد. در این صورت، مشکلات مربوط به عدم آشنائی به زبان محل، تسلط نداشتن به قوانین مختلف و تقاضای بازار نیز رفع خواهد شد. همچنین این امر از هزینه های مختلف خواهد کاست و رابطه ای دو طرفه و بلندمدت بر پایه اعتماد متقابل ایجاد می نماید. اگر این شراکت محدود به صادرات و فروش کالا نبوده و در حوزه های سرمایه گذاری در دو کشور نیز تعریف شود، درجه اطمینان از فعالیت تجاری و سرمایه گذاری را بالا می برد.
– مسیر تجاری مفروض در این گزارش، صادرات کالای ایرانی به روسیه می باشد. لذا علاوه بر فروش محصول، باید برای آماده سازی و ارسال آن به بازار مصرف نیز چاره ای اندیشیده شود. در مورد محصولات کشاورزی، مشکل اصلی در محل تولید کالا، فقدان سیستم بسته بندی و سورتینگ مدرن و مجهز می باشد. در این زمینه مناسبتر است که با ایجاد ترمینال صادراتی، امکاناتی از جمله آزمایشگاه و مرکز تحقیقاتی، سردخانه نگهداری، سورتینگ و جداسازی محصولات از نظر کیفیت، بارگیری در شرایط مناسب آب و هوائی و همچنین ساخت صنایع فرآوری غذائی با توجه به هدف صادراتی مانند تاسیسات فریزکردن، خشک کردن، آبگیری، رب سازی و غیره توصیه می شود. استفاده از وسایل مدرن و آزمایش شده بسته بندی به منظور افزایش نگهداری محصول تا رسیدن به بازار مصرف اهمیت بسیاری در این تجارت دارد.
– به منظور صادرات محصولات کشاورزی، توجه به حمل و نقل و شرایط کالا از پایانه صادراتی تا بازار مصرف از اهمیت بسزائی برخوردار است. عدم جابجائی محصولات کشاورزی، کنترل و تنظیم دمای نگهداری محصول از لحظه برداشت از زمینهای کشاورزی تا مقصد، استفاده از کانتینرهای مخصوص حمل محصولات کشاورزی با سیستم های سردخانه ای مدرن و در نظر گرفتن محلهائی مخصوص برای بارگیری مستقیم از محل جداسازی و سورتینگ به این کانتینرها، از اصولی است که باید رعایت شود. تولیدکنندگان ایرانی معمولا با روشهای سنتی و بدون توجه به شرایط علمی نگهداری محصولات، کالاهای خود را به بازار عرضه می دارند که در صورت مواجه شدن کالا با تاخیر در مرزهای ورودی و خروجی یا پایانه های گمرکی یا اتفاقات و حوادث غیرقابل پیش بینی، مشکلاتی را برای ایشان در پی دارد.