آژانس بین‌المللی انرژی: یافتن مشتری برای نفت ایران آسان نخواهد بود

آژانس بین المللی انرژی نسبت به بهبود شرایط بازار نفت ابراز تردید کرده و از مشکلات ایران در یافتن مشتری برای نفت خود سخن گفته است.

در گزارش آژانس که روز سه‌شنبه، ٢٩ دی (١٩ ژانویه) منتشر شد آمده است که با توجه به اینکه اجرایی شدن برجام و رفع تحریم‌های نفتی ایران به معنی افزایش تولید و تلاش این کشور برای صادرات خواهد بود، بعید است بهای نفت خام در سال جاری افزایش یابد. در معاملات بازار نفت در روز سه شنبه، بهای نفت خام از نوع برنت به زیر ٢٩ دلار رسید که کمترین قیمت نفت طی دوازده سال گذشته بوده است.
در حالیکه بازار با فزونی عرضه نسبت به تقاضا مواجه بوده است، نومیدی از رشد سریع اقتصاد جهانی به ویژه با توجه به کاهش نرخ رشد اقتصادی چین، افزایش تقاضا را نامحتمل کرده و گرمای هوا در زمستان سال جاری نیز قطعا به افزایش تقاضا کمکی نکرده است.
همزمان، تلاش ایران برای افزایش تولید و صادرات و پیش‌بینی شکاف بیشتر بین عرضه و تقاضا باعث افزایش فشار بر قیمت شده است.
آژانس بین‌المللی انرژی عمدتا به عنوان مشاور کشورهای پیشرفته صنعتی وارد کننده نفت شناخته شده است. این نهاد در گزارش ماهانه خود گفته است که مگر اینکه تحولی اساسی در راستای کاهش عرضه نفت روی دهد، باید انتظار داشت “بازار در وفور نفت غرق شود” و بهای این کالا بازهم کاهش یابد.
به گفته برخی کارشناسان، انتظار اجرایی شدن برجام عامل اصلی در سرعت گرفتن روند نزولی بهای نفت در یکی دو هفته اخیر بوده و دست کم، اعلام اجرایی شدن این توافق به سقوط ناگهانی بهای نفت منجر نشده است.

مقامات نفتی ایران پیشاپیش گفته بودند که به محض لغو یا تعلیق تحریم نفتی، در صدد برخواهند آمد تا سهم قبلی خود از بازار نفت را به دست آورند. به این ترتیب، عرضه نفت در بازار جهانی افزایش خواهد یافت مگر اینکه سایر تولیدکنندگان اوپک و غیر اوپک تولید خود را به نحو قابل توجهی کاهش دهند. چنین اقدامی در حال حاضر چندان محتمل نیست.
مانند هر تحریم دیگری، تحریم نفتی ایران بر موقعیت بلند مدت این کشور در بازار جهانی هم تاثیر منفی گذاشته است. تحریم نفتی نه تنها به واسطه کاهش یا توقف فروش نفت به خریداران باعث کاهش عایدی ارزی ایران شد بلکه مشتریان را ترغیب کرد در صدد یافتن فروشندگان دیگری برآیند و آنها را جایگزین ایران کنند.
در حال حاضر، ایران برای باز پس گیری سهم بازار و جلب مشتری احتمالا ناگزیر از دادن امتیازات بیشتر و شرایط مناسب‌تر فروش از جمله کاهش بهای نفت صادراتی خود است و این وضعیت، فشار مضاعفی را بر بهای نفت در بازار جهانی وارد خواهد کرد.
در همانحال، کشورهای عمده تولید کننده نفت هم برای مقابله با روند نزولی بهای نفت، که از تابستان سال ٢٠١۴ آغاز شده، از اراده و وفاق سیاسی لازم برخوردار نبوده‌اند.
از زمان آغاز روند نزولی بهای نفت خام، شماری از کشورهای عضو اوپک از جمله ایران، خواستار کاهش تولید به منظور تقویت قیمت بوده‌اند اما گروه دیگری از اعضای سازمان، به رهبری عربستان سعودی، با کاهش تولید مخالفت کرده‌اند. برخلاف کشورهایی مانند ایران با جمعیت زیاد نسبت به منابع نفتی، عربستان سعودی دارای ذخایر عظیم نفتی است و به همین دلیل تاکید دارد که باید مانع از آن شد که در بلند مدت، وابستگی جهان به نفت اوپک تضعیف شود.
دولت عربستان از زمان موفقیت اوپک در افزایش قیمت‌ها در دهه ۱۹۷۰ با کاهش تولید به منظور افزایش بهای نفت مخالفت کرده در حالیکه ایران، که در آن زمان در صدد توسعه سریع اقتصاد ملی خود و جایگزینی تولیدات صنعتی و کشاورزی به جای صادرات نفتی بود، بر عایدی بیشتر در زمان کوتاه‌تر تاکید داشت تا بتواند منبع ارزی لازم برای طرح‌های سرمایه‌گذاری خود را تامین کند. در آن زمان، از جناح به رهبری ایران با عنوان “عقاب‌های اوپک” نام برده می‌شد.
در مقابل، از نظر عربستان، افزایش بهای نفت باعث روی آوردن کشورهای پیشرفته به اکتشاف و استخراج منابع جدید نفت و کاهش مصرف می‌شد و در بلند مدت، وابستگی اقتصادی و سیاسی غرب به اوپک را کاهش ‌می‌داد. این کشور معتقد بوده است که باید به عوامل بازار آزاد اجازه داد تا قیمت نفت را با توجه به شرایط اقتصادی تعیین کند. همچنین، عربستان، که بزرگترین تولید کننده در اوپک است، همواره نگران آن است که در صورت تصمیم اوپک به کاهش تولید، اعضای این سازمان از آن کشور انتظار داشته باشند تا بار اصلی این کاهش را بر دوش بکشد و کشورهای غیر عضو اوپک هم با استفاده از موقعیت، در صدد جبران کاهش تولید اوپک برآیند.
در کنار اختلاف نظر در مورد استراتژی نفتی، در سه دهه اخیر، ایران و عربستان درگیر اختلاف و رقابت شدید عقیدتی و سیاسی هم بوده‌اند که به نوبه خود دستیابی به توافق در اوپک را دشوارتر کرده است.

این وضعیت یادآور بحران نفتی اوپک در دهه ۱۹۸۰ است. تا پیش از آن، کشورهای عضو اوپک همواره کوشیده بودند اجازه ندهند اختلافات و حتی درگیری‌های سیاسی بین آنها در تصمیم‌گیری‌های نفتی این سازمان تخصصی تاثیر بگذارد اما وقوع انقلاب اسلامی در ایران و دیدگاه برخی مقامات جمهوری اسلامی در کاربرد نفت به عنوان یک اسلحه سیاسی و واکنش سایر اعضا به آن، این سنت را شکست و یک دوره تشتت رای و ضعف را بر این سازمان تحمیل کرد.
خروج اوپک از آن بحران با بهبود روابط سیاسی ایران و عربستان در نیمه دوم دهه ۱۹۹۰ همزمان بود و اگرچه ممکن است این تحول سیاسی به طور مستقیم عامل افزایش بهای نفت در آن زمان نبوده باشد، اما قطعا با نمایش وحدت نظر در میان اعضای اوپک، موقعیت عرضه کنندگان را در بازار نفتی تقویت کرد و بیش از یکدهه ثبات و رونق نفتی را در پی آورد.

منبع خبری BBC